Bijbelgedeelte: 1 Samuël 28 en 31

Vers 1-2
Achis, de koning van Gath heeft David toestemming gegeven om in Ziklag te wonen. David weet tegenover de koning de schijn te wekken dat hij roofovervallen in Israël uitvoert. Dit doet hij zo overtuigend dat Achis hem oproept voor een openlijke oorlog tegen Israël. David kan niet weigeren. Zijn antwoord betekent ‘zo u wilt’. David reageert niet enthousiast, maar hij weigert ook niet. Achis geeft hem een plek in zijn persoonlijke lijfwacht. ‘Te allen dage’ betekent hier ‘voor de duur van deze oorlog’.

Vers 3
Met het sterven van Samuël komt de leiding van het volk Israël volledig in de handen van Saul te liggen. Nu de oorlog op handen is zijn dus alle ogen op Saul gevestigd. De Bijbel herinnert ons er met het oog op de rest van de geschiedenis aan dat Saul alle waarzeggers naar het bevel van de HEERE uit het land heeft weggedaan (Deuteronomium 18:9-14).

Vers 4
De Filistijnen rukken op naar het noorden van Israël. Sunem ligt bij de vlakte van Jizreël. Het gebergte Gilboa ligt aan de zuidkant van deze vlakte. Er tussenin ligt een lager dal.

Vers 5-7
Dat Saul bang wordt bij het zien van de Filistijnen, komt misschien door de grootte van dat leger, maar heeft ook alles te maken met Sauls geestelijke toestand. Vroeger durfde hij de vijanden zo tegemoet te gaan (1 Samuël 11), maar nu hij door de HEERE is verlaten en bovendien door een boze geest wordt gekweld, is hij bang geworden. Saul vraagt naar de HEERE, maar niet uit berouw. Hij wil alleen weten wat hij moet doen en hoe de strijd afloopt. Het zwijgen van de HEERE in alle toonaarden brengt hem niet tot inkeer. Integendeel, als God hem niet wil helpen, roept hij, in de vorm van een waarzegster, de duivel te hulp. Endor ligt ten noordoosten van Sunem, dus Saul moet langs de Filistijnen sluipen. Uit de geschiedenis blijkt dat men nota bene aan Sauls hof bekend was met het feit dat er nog steeds waarzeggers in Israël waren.

Vers 8-11
Saul moet zich zowel voor de Filistijnen als voor de waarzeggende vrouw zelf vermommen. ‘Des nachts’ geeft aan de hele reis een duister tintje. Maar de waarzegster is voorzichtig. Op waarzeggerij staat officieel nog steeds de doodstraf. Met haar vraag herinnert ze Saul onbewust aan zijn eigen gebod en daarmee waarschuwt ze hem voor zijn heilloze weg. Saul durft zelfs als hij op bezoek is bij een waarzegster nog bij de HEERE te zweren. Al vaker heeft hij de Naam van de HEERE lichtvaardig gebruikt (1 Samuël 19:6). Door Samuël op te laten roepen, vraagt Saul indirect toch de HEERE om advies. Eigenlijk wil hij God via deze weg dwingen een antwoord te geven.

Vers 12-14
De verschijning van ‘Samuël’ is moeilijk te duiden. Is het echt Samuël, of is het een boze geest die zich als Samuël voordoet? Met Calvijn en de kanttekeningen meen ik dat hier een boze geest aan het werk is. Hoe het kan is onduidelijk, maar de vrouw weet bij het zien van ‘Samuël’ dat koning Saul haar opdrachtgever is. Tot haar verbazing blijkt dit geen valstrik te zijn. Ze krijgt zo wel een ‘fraai’ beeld van de door God gezalfde koning van Israël. Met ‘goden’ worden hier geesten bedoeld. Uit het vervolg blijkt het om één geest te gaan. We lezen niet dat Saul zelf Samuël ziet. Alleen de waarzegster ziet hem.

Vers 15-19
Wat in dit duivelse gebeuren precies door de duivel zelf en wat door de vrouw gezegd wordt, is lastig te onderscheiden. Rechtstreeks of via de vrouw wordt Saul aangesproken. Saul meent in deze duivel Samuël, de man door wie hij altijd met God sprak, terug te hebben. Opnieuw stort hij zijn hart uit, nu echter niet voor Samuël, maar voor een boze geest. De boze geest geeft een vernietigend antwoord. Het wordt een ware onheilsprofetie. Sauls mislukte koningschap wordt opgerakeld. En in die onheilsprofetie klinkt geen Goddelijke droefheid door, maar een duivelse lach: ‘Saul, het is je eigen schuld. Je gaat naar de ondergang.’

Vers 20-25
Saul, die ooit opviel door zijn imposante lengte en lichaamsbouw (1 Samuël 10:23), valt nu ‘zo lang als hij was’ op de grond bij het horen van deze boodschap. Hij heeft bovendien vanwege het naderende onheil de hele dag nog niets gegeten. Israëls koning ligt krachteloos op de vloer. De waarzegster krijgt medelijden met de koning, en dringt bij hem aan iets te eten. De overvloedige maaltijd lijkt wat op een galgenmaal. Dan verdwijnt de koning in de nacht, zijn ondergang tegemoet.

1 Samuël 31

Vers 1-6
De strijd brandt los. De Israëlieten blijken niet bestand tegen de Filistijnen, en slaan op de vlucht. De Filistijnen dringen bewust op koning Saul aan. Zijn zonen vallen één voor één. De koning komt binnen het bereik van de Filistijnse boogschutters. Twee dingen vreest Saul: in de eerste plaats gedood te worden door de vijand, wat een grote schande zou betekenen. In de tweede plaats een ‘speeltuig’ te worden in de handen van de Filistijnen, zoals Simson overkwam. De wapendrager, als lijfwacht zelf verantwoordelijk voor Sauls leven, weigert de koning te doden. Daarom pleegt Saul maar zelfmoord. In de ogen van oudoosterse vorsten was dit de weliswaar de meest eervolle oplossing, het is echter het tekenende einde van een koning die voortdurend eigen gekozen paden nam.

Vers 7
De Israëlieten die in dat vruchtbare gebied wonen, nemen uit angst ook de benen. Hun steden worden vanaf dan door de Filistijnen bewoond. Zo is de politieke positie van Israël aan het eind van Sauls koningschap nog slechter dan op het moment van zijn aantreden.

Vers 8-10
Het soldij van de soldaten bestond meestal uit de opbrengst van de plunderingen. Bij de plundering van Israëls verslagen soldaten worden ook Saul en zijn zonen ontdekt. Hij wordt gebruikt als symbool van de overwinning. Het lichaam wordt onteerd door het te onthoofden. Het hoofd en de wapens worden als trofeeën het Filistijnse land doorgestuurd, om tenslotte als dankoffer aan de afgoden te worden gewijd. De lichamen van Saul en zijn zonen worden verder onteerd door ze aan de muur van Beth-San te spietsen. Beth-San is een stad oostelijk van Gilboa, vermoedelijk één van de steden die de Filistijnen net hebben veroverd (vers 7).

Vers 11-13
Het afschuwelijke bericht bereikt ook Jabes, de stad die Saul aan het begin van zijn koningschap van de Ammonieten heeft verlost. De mannen van de stad gaan nu hun koning de laatste eer bewijzen, overeenkomstig de geboden van de HEERE (Deuteronomium 22:23). Met alle weerbare mannen steken ze de Jordaan over en nemen de lichamen mee naar hun eigen grondgebied. De lichamen, door ontbinding en ontering aangetast, worden eerst ‘schoongebrand’ om ze waardig te kunnen begraven.