Bijbelgedeelte: Johannes 4:1-42

Vers 1-3
In deze tijd waren er meer mensen die doopten. Het bijzondere van deze doop was de boodschap van geloof en bekering. Omdat de Farizeën bijzondere interesse hadden voor Johannes de Doper (1:19, 24), is het niet verwonderlijk dat zij ook intersse hadden in het werk van Jezus. Jezus vertrok uit Judea om geen plotseling conflict met hen te hebben, mogelijk over de doop.

Vers 4-14
Jezus zette koers naar Galilea. Hij kon kiezen om door Samaria te gaan, of om Samaria heen te trekken via het Overjordaanse. Door Samaria was de kortste route, en zo kwam Hij in de stad Sichar. Johannes deelt mee dat daar een bron te vinden is, en die heeft een sleutelfunctie in deze geschiedenis.
Terwijl Jezus Zijn discipelen de stad in stuurde om eten te kopen, zat Hij daar vermoeid bij de bron/wel. Het was op het heetst van de dag. Jezus was dorstig van de reis. Zijn verzoek aan een vrouw was al verwonderlijk (vers 27), maar dat Hij dat als Jood aan een Samaritaanse vrouw verzocht is voor de vrouw des te opmerkelijker.
In vers 10 tilde Jezus het gesprek op een hoger plan door te spreken over Gods gave, namelijk de Thorah. Als zij die kende zou haar antwoord heel anders zijn. Hij sprak tot de vrouw over het leven dat Hij bracht. Jezus’ opmerking over het levende water kan zowel de Torah zijn als het werk van de Heilige Geest.
De vrouw bleek nog steeds niet door te hebben dat Jezus het gesprek op een hoger plan tilde. Ze deelde verbaasd mee dat Jezus niets had om het ‘levende’ water te putten. Hiermee doelt ze op het opborrelende water van de wel. Zij hield Hem voor dat Hij zich nogal wat inbeeldde. Was Hij soms ‘meer’ dan hun vader Jakob?
Jezus ging echter niet op haar ironie in en legde uit dat wanneer zij zou putten uit de wel, zij opnieuw dorst zou krijgen. Het drinken uit de wel zou de dorst niet voorgoed wegnemen, in tegenstelling tot het levende water dat Jezus geeft. Zie hiervoor Jesaja 49:10.
De vrouw bleef denken op volledig natuurlijke wijze en had er wel oren naar om nooit meer naar de wel te hoeven komen om water te putten. Als de Vreemdeling de waarheid zou spreken zou Hij werkelijk meer zijn dan hun vader Jakob.

Vers 15-19
De vraag die Jezus haar stelde om haar man te gaan halen onthulde Zijn werkelijke identiteit. Hiermee zette Hij de vrouw met beide benen op de grond. De plotselinge wending van het onderwerp is wel abrubt, maar niet kunstmatig. Hij liet haar hiermee zien dat zij twee dimensies van waar het werkelijk om ging niet begreep. (1) het werkelijke karakter van haar dorst, (2) Jezus Die haar kon redden van haar dorst door Hem te erkennen als de Messias Die ook zij verwachtte (vs. 29). De vrouw reageerde door Jezus mee te delen dat zij geen man (enkelvoud!) had. En Jezus vond dat zij goed geantwoord had. Want zij had niet één man gehad, maar wel vijf andere mannen voordat zij leefde met de huidige man. Jezus trok haar leven in het licht. De vrouw erkende dat Hij gelijk had en erkende ook Zijn profetische blik.

Vers 20-26
Om te horen wat voor profeet Jezus nu was, bracht zij het heersende theologische conflict tussen de Joden en Samaritanen naar voren. Dit deed zij echter niet omdat zij niet over haar verleden wilde praten. Jezus pakte dit aan door te spreken over de echte aanbidding. Echte aanbidding is geestelijk. Dit is niet aan een plaats gebonden. Jezus laat het gebrek zien van de Samaritaanse aanbidding. Zij verwierpen de profetische boeken, de Psalmen en de historische boeken van het Oude Testament. Dat de Joden superieur waren boven de Samaritanen kwam door het feit dat de Joden bekend was gemaakt dat de zaligheid (redding) uit de Joden zou zijn. De Joden stonden in de stroom van de heilsopenbaring van God.
In vers 23 refereerde Jezus aan een crisis. De werkelijke crisis was de afbraak van Zijn eigen tempel. Jezus was immers de definitieve openbaring van God. De ‘geest’ waar Jezus over sprak is in de eerste plaats de menselijke geest, hoewel dit niet zonder de Geest kan (Romeinen 8:26). Jezus ging vervolgens spreken over de goddelijke natuur. God is een Geest. Jezus grijpt terug op het feit dat God niet aan een plaats of aan dingen gebonden is. Het ‘moeten’ in vers 24 is een goddelijk moeten. Omdat God een Geest is, moeten wij bidden in de geest en met heel het hart.
Dan grijpt de vrouw terug op haar Messiasverwachting, en op Zijn onderwijs (zie Deuteronomium 18:15-19). Daarop erkende Jezus volmondig dat Hij de door haar verwachtte Messias was. Dit was de eerste, maar ook de laatste keer dat Hij dit zo volmondig deed ten overstaan van vreemden, buiten Zijn discipelkring.

Vers 27-30
Met de opmerking over de werkelijke identiteit van Jezus was ook het gesprek tot een hoogtepunt gekomen. Tegelijk met dit hoogtepunt kwamen de discipelen terug. Hun zwijgen verraadde de omgangsvormen van die tijd. De reden voor hun zwijgen was het feit dat zij wel wisten dat Jezus dit niet voor niets deed. De vrouw was diep onder de indruk en ging terug naar de stad terwijl zij haar werk liet liggen. Zij kwam immers om water te putten. In haar vraagstelling klinkt vertwijfeling door. De mensen liepen zelf de stad uit tot Jezus om het te beproeven of Hij niet de Messias was en beleden dit later volmondig (vs. 42).

Vs. 31-38
Na het gesprek met de Samaritaanse vrouw had Jezus ongetwijfeld nog honger en dorst. We lezen immers niet dat Hij enig voedsel of water gekregen had van die vrouw? De discipelen kwam terug uit de stad met voedsel en spoorden Jezus aan om te eten. Het antwoord van Jezus is kenmerkend voor het Johannesevangelie. In vers 31 maakt Hij een scheiding tussen ‘ik’ en ‘jullie’. Net als bij Nicodemus begrijpen zij de diepere betekenis van Jezus’ woorden niet. Dit is het startpunt voor Jezus om hen onderwijs te geven. In vers 34 spreekt Jezus over Zijn missie. Gehoorzaamheid aan de goddelijke wil is Zijn grote werk. Het ‘volbrengen’ is hetzelfde werkwoord als in Johannes 19:30!
Jezus gebruikt het beeld van de agrariër. Jezus geeft aan dat er geen tijd zit tussen maaien en oogsten. Jezus had gezaaid (bij de Samaritaanse vrouw), zij zouden het begin van de oost zien. En oogsttijd betekent dat er gewerkt moet worden. Jezus maakt duidelijk dat het in Zijn rijk er anders aan toegaat. De doorwerking in Zijn rijk rust altijd op de voorlopers van de oogst, het zijn zij die zaaien. We mogen dit ook lezen in het licht van Zijn kruisdood (zie Johannes 12:24) waar Hij Zelf zaad was, maar tegelijk de zaaier.

Vs. 39-42
De focus verschuift van de discipelen naar de Samaritanen. Zij waren de stad uitgegaan en luisterden naar de woorden van Jezus. Zij geloofden in Hem door het ‘zaad’ van de vrouw. Jezus wilde op hun verzoek ingaan om te blijven en bleef twee dagen. In die tijd was er een grote ‘oogst’. Uit Zijn evangelie werd de belijdenis van de mensen geboren, waarbij de Samaritaanse vrouw een middel is geweest.