Bijbelgedeelte: Lukas 16:19-31

Na een aantal verzen over de radicale eisen van de wet, volgt deze gelijkenis. De aansluiting is het best weer te geven door vers 15, waar de Heere Jezus zegt: ‘...maar God kent uw harten…’. In deze gelijkenis wordt duidelijk wat nodig is: verandering van hart en daarvan uit een verandering van ons leven (Romeinen 8:4).

Vers 19-21
Twee mensen worden ons voorgesteld. De eerste is op het uiterlijk af iemand die leeft als een koning. In ieder geval kleedt hij zich zo. Purper en zeer fijn lijnwaad waren alleen betaalbaar voor de allerrijksten. Het leven van deze man is met een uitdrukking uit onze tijd ‘één groot feest’.
Voor de poort van deze man ligt alle dagen een bedelaar. Hij is arm, ziek en hulpbehoevend. Vlakbij de overdadige rijkdom ligt deze man te overleven. Hij begeert verzadigd te worden van de kruimels. Dus hij is niet verzadigd! Zijn zwerende wonden worden niet verzorgd, maar ‘schoongelikt’ door honden, onreine beesten. Erger kun je er in Israël bijna niet aan toe zijn.
De tegenstelling is enorm. Maar let wel meteen op een belangrijk verschil. De rijke man wordt omschreven als ‘een zeer rijk mens’. De bedelaar heeft een naam: Lazarus. Dat is de Griekse naam voor Eliëzer: God is mijn hulp. Deze naam is een geloofsbelijdenis. Niet arm of rijk zijn is beslissend in je leven, maar het geloof, vertrouwen op God.

Vers 22-23a
Beide mannen sterven. Van Lazarus staat er niet eens dat hij begraven wordt. Dat gold in Israël als een verschrikking. Zo’n lot was alleen voorbestemd aan misdadigers. Maar, zegt Jezus, Lazarus wordt gedragen door engelen, thuisgehaald door God. De uitdrukking ‘in Abrahams schoot’ was in Jezus’ tijd een gebruikelijke aanwijzing om te verwijzen naar Gods toekomst. Daar zouden alle ware Israëlieten, en zeker martelaars, heengaan. ‘In zijn schoot’, of ‘aan zijn zijde’, was de meest eervolle plaats bij een feestmaaltijd. Daar is Lazarus nu. Thuis bij God als een geëerde gast.
De rijke man sterft ook. Hij wordt wel begraven. Bij zo iemand kun je een statiebegrafenis verwachten. Maar als deze man zijn ogen opslaat, die uitdrukking wijst op gewaarwording, is hij in de hel, in de pijn. Daar is hij nu, alleen, lijdend.

Vers 23b-26
De rijke man ziet Lazarus nu ‘van verre’ in plaats van zoals vroeger van dichtbij. Toen was er een mogelijkheid voor hem om iets te doen. Nu wijst dat ‘van verre’ op een scheiding. De man gaat er allereerst van uit dat de scheiding niet definitief is. Hij vraagt Abraham Lazarus te sturen om hem enige verlichting te geven. Let op, hij toont zelfs nu geen spoor van inkeer. Hij blijft dezelfde op zichzelf gerichte man die hij was.
Abrahams antwoord maakt duidelijk dat de scheiding definitief is en waarom. De rijke heeft zijn deel al gehad in zijn leven (zie Psalm 17:14). Daar was het hem genoeg om van het tijdelijke te genieten. Lazarus heeft echter al het goede moeten missen, maar zijn naam blijkt waar: God is zijn hulp. Dat maakt het verschil (zie ook Psalm 17:15).
Abrahams antwoord is heel helder, onze eeuwige bestemming wordt in dit leven bepaald.

Vers 27-28
Dan vraagt de rijke man iets anders. Wil Abraham Lazarus naar zijn broers sturen om te voorkomen dat zij bij hem komen? Dit wordt vaak positief opgevat. De man gunt het zijn broers niet om ook in de hel te komen. Maar in de hel is geen erbarmen. Je merkt toch ook geen enkel inzicht bij de man ten aanzien van wat hij Lazarus heeft aangedaan? De echte reden dat deze man zijn broers niet wil tegenkomen, is het feit dat in ‘de plaats der pijniging’ gezelschap het leed alleen maar erger kan maken. Dus ook de komst van broers.

Vers 29
Het antwoord van Abraham is zeer kort maar heel veelzeggend. De broers hebben genoeg aan Mozes en de profeten: Zijn Woord, Gods geopenbaarde wil, zoals het er op dat moment was. Je komt niet in Gods koninkrijk door spectaculaire dingen maar door gehoorzaamheid en geloof in Gods Woord. Maar als iemand opstaat uit de dood? In het antwoord van Abraham grijpt de Heere Jezus als het ware vooruit op Zijn eigen opstanding én de reactie van de Joodse leiders daarop. Wie niet wil luisteren naar Mozes en de profeten zal ook het wonder van de opstanding wegredeneren of naast zich neerleggen. Geloven in de Heere Jezus is ook niet allereerst geloven in een wonder. Het is erkenning dat in de opgestane Heere Jezus Gods Woord, de wet en de profeten tot vervulling zijn gekomen.

Tot slot
Vanuit deze gelijkenis worden nogal eens vergaande conclusies getrokken die in strijd zijn met het geheel van de Bijbelse boodschap. Dat kan gemakkelijk gebeuren als je vergeet dat dit een gelijkenis is die Jezus vertelt om één specifiek punt duidelijk te maken. Daarom als afsluiting kort iets over welke conclusies in ieder geval niet terecht zijn en vervolgens waar het wel om draait.

• Het is niet zo dat je vanuit deze gelijkenis mag concluderen dat armen in de hemel komen alleen omdat ze arm zijn.
• Het is ook niet zo dat Jezus zegt dat rijk zijn per definitie fout is.
• Jezus vertelt deze gelijkenis niet om ons aan het filosoferen te brengen over contact tussen de hemel en de hel.

Het gaat wél om onze houding tegenover ‘Mozes en de profeten’ en van daaruit tegenover Hem in Wie die wet en profeten vervuld zijn. Laten we ons gezeggen of overreden?
Van daaruit stelt deze gelijkenis ons dan wel een vraag naar onze houding tegenover de arme aan onze ‘poort’. In die houding wordt zichtbaar wat er leeft in ons hart.
Deze gelijkenis bevat een ernstige waarschuwing. Wie dit leven en het genieten er van meer waardeert dan de gehoorzaamheid aan Jezus, zal ooit zijn ogen opslaan in de hel en dan horen: ‘je hebt je deel gehad.’