Bijbelgedeelte: Lukas 3:19-20 en Mattheüs 14:1-20

Omdat de twee gedeelten sterk overeen komen is alleen een exegese gemaakt van Mattheüs 14.

Vers 1-2
Het gaat hier om de tijd waarin Jezus’ optreden steeds meer opzien begint te baren (vergelijk ook Markus 6:14), maar ook de tijd waarin Jezus in Zijn geboorteplaats wordt veracht. Ook koning Herodes (zoon van Herodes de Grote van de kindermoord van Bethlehem) hoort van Jezus. Deze Edomiet is vooral bang dat Johannes de Doper uit de dood is opgestaan en in de persoon van Jezus terug is gekomen.

Vers 3-5
In dit vers geeft Mattheüs een terugblik. In hoofdstuk 11 blijkt Johannes al gevangen te zitten. Nu wordt duidelijk waarom Johannes gevangen zat én dat hij zijn gevangenschap niet heeft overleefd.
Johannes preekte niet alleen maar tegen voorbijgangers, zo blijkt, maar hij heeft ook Herodes opgezocht. Johannes’ kritiek richtte zich op het feit dat Herodes samenleefde met de vrouw van zijn broer (een historisch feit waar ook de Joodse geschiedschrijver melding van maakt). Maar als Herodes Johannes gevangen neemt, zwalkt hij vervolgens tussen loslaten (maar dan krijgt hij ruzie met zijn ‘vrouw’) en ombrengen (maar dan verwacht hij oproer onder het Joodse volk dat Johannes als profeet beschouwt).

Vers 6-8
Herodias wil van Johannes en zijn preken af en bedenkt daarom een listig plan. Gebruik makend van de feestsfeer, zet ze haar dochter in om Herodes voor het blok te zetten. De belofte dat iemand mag vragen wat hij of zij maar hebben wil, komt twee keer meer in de Bijbel voor: bij koningin Esther (Esther 5:3,6) en bij koning Salomo (1 Koningen 3:5). In het tweede geval is het de HEERE Zelf Die de vraag stelt.
Het meisje laat zich beïnvloeden door haar moeder. De zwaarste verantwoordelijkheid ligt hier duidelijk bij de moeder en de vader. De moeder gaat duivels slim te werk, de vader is slap. Voor kinderen is de boodschap dat ze niet alleen de Bijbelse boodschap over het eren van hun ouders ter harte moeten nemen, maar ook dat ze God meer gehoorzaam moeten zijn dan mensen. Concreet moeten ouders dat hen ook zeggen én voorleven.

Vers 9-11
Het verdriet van Herodes is uiterst dubbel. Ondanks zijn slapte hoorde hij Johannes graag (Markus 6:20). Maar aan de andere kant weegt zijn gezichtsverlies zwaarder dan het leven van zijn gevangene. Herodes durft niet op zijn belofte terug te komen omdat hij daarmee zijn aanzien bij zijn gasten dreigt te verliezen. Bovendien heeft hij zijn belofte verzwaard met een eed (vers 7). Daarbij moeten we denken aan een vorm van zelfvervloeking. Herodes zal ongeveer gezegd hebben: ‘God mag mij voor eeuwig verdoemen als ik niet doe wat jij van mij gaat vragen.’
Dit zijn geen ‘verzachtende omstandigheden’. Het zijn de gevolgen van Herodes’ eigen halfslachtigheid. Hij is bovendien degene die de opdracht tot onthoofding uiteindelijk geeft. De uiteindelijke ‘kosten’ van Herodes’ dwaze belofte zijn veel ingrijpender dan het verlies van de helft van zijn koninkrijk. Herodes wordt er door zijn houding de oorzaak van dat het woord van God in zijn leven verstomt.
Deze geschiedenis bevat een dringende aansporing om de HEERE niet halfslachtig te dienen. Niet tevreden te zijn met ‘geïnteresseerd zijn’ in de Bijbelse boodschap. Het gaat om een radicale keuze vanuit je hart. Die kan alleen gemaakt worden (voor het eerst én steeds opnieuw) door de kracht van God.

Vers 12
Johannes’ taak is voorbij. Hij had een specifieke opdracht. Hij moest ‘wegbereider’ zijn: de komst van de Heere Jezus aankondigen en voorbereiden. Hij heeft uiteindelijk maar een korte tijd de Heere gediend. Maar in die tijd is hij trouw geweest aan zijn opdracht ondanks dat hij er soms ook zijn twijfel bij had (zie Mattheüs 11). Nu de Heere Jezus aan Zijn werk op aarde begint, moet Johannes plaats maken.

Vers 13-14
‘Dit hoorde’ slaat mede terug op vers 2. Als Jezus hoort dat Herodes Hem voor de opgestane Johannes aanziet, is dat voor Jezus een reden om Zich terug te trekken. Hij doet dat vanwege het gevaar, maar ook om in de eenzaamheid te bidden (vers 23). Jezus steekt het meer niet over, maar volgt de kust. Daardoor kan het volk de boot langs de kust volgen. Aan de noordoostkust van het meer, net onder Bethsaïda (Lukas 9:10), gaat Jezus aan wal. Het volk staat Hem dan al op te wachten. ‘Innerlijk met ontferming bewogen’ geeft aan hoe diep Jezus’ ontferming gaat.

Vers 15-16
Terwijl Jezus de zieken geneest, verstrijkt de tijd. De discipelen wijzen Jezus op een probleem: het is al etenstijd geweest, en in de directe omgeving is geen voedsel te vinden. Met de oplossing die de discipelen voordragen, wordt het probleem bij het volk gelegd: zij moeten weggaan en voor zichzelf gaan zorgen. Maar Jezus wijst de discipelen op hun verantwoordelijkheid: het volk is bij de Heiland ‘te gast’. Dan kan Jezus ze toch niet met een lege maag wegsturen? Jezus maakt de discipelen duidelijk wat ‘innerlijke ontferming’ nu werkelijk inhoudt. De discipelen moeten dit probleem niet bij het volk leggen, maar zelf hun verantwoordelijkheid nemen.

Vers 17-18
De discipelen kunnen hun verantwoordelijkheid niet nemen. Er moeten meer dan vijfduizend mensen gevoed worden. De vijf broden en twee vissen zijn zo een teken van hun onmacht. Maar ze brengen ze naar Jezus en in Zijn handen worden ze een teken van Zijn almacht.

Vers 19-21
Als Jezus een zegen over het eten heeft uitgesproken, breekt Hij het brood in stukken zodat het gegeten kan worden. En daarin gebeurt het wonder: van de vijf broden en de twee vissen wordt een overvloedige hoeveelheid stukken afgebroken. De discipelen mogen het apostelwerk uitvoeren, zij mogen het brood uitdelen dat Jezus hen geeft. Twaalf manden blijven over, ook voor de komende dagen hebben de discipelen te eten!