Groeien in mediawijsheid

In de toerusting aan ouders, docenten en jeugdwerkers is het gebruik van media een steeds terugkerend onderwerp. Opvoeders zitten met veel vragen en overzien lang niet altijd de online wereld waarin jongeren zich begeven. Het boek ‘Groeien in mediawijsheid’ van Jeroen van der Laan biedt opvoeders een handzaam overzicht om meer in deze wereld thuis te raken en hier effectief op in te spelen.

Het boek van Van der Laan bevat de opbrengst van ruim vier jaar practoraat Mediawijsheid aan het Hoornbeeck College. De ondertitel geeft aan voor welke doelgroep dit geschreven is: ‘Een handreiking voor alle leerkrachten en docenten die mediawijs willen lesgeven.’ Het is dus geschreven met het oog op de onderwijspraktijk, maar ook andere opvoeders kunnen hier hun voordeel mee doen. Met name het eerste hoofdstuk, over de visie op mediagebruik, is bruikbaar voor een bredere doelgroep.

Het valt op dat de auteur grondig thuis is in de materie. Daardoor kan hij op een geloofwaardige en onderbouwde manier een oordeel geven. Hij geeft een overzicht van de actuele stand van zaken, zoals veelgebruikte apps en handige statistieken. Ook ongemakkelijke trends worden eerlijk benoemt, zoals het veelvuldige kijken van porno. Verder wordt er een scala aan handige hulpmiddelen beschreven, waar een docent (en catecheet, of jeugdwerker) zijn voordeel mee kan doen.

Het boek is laagdrempelig en toegankelijk geschreven. Ook opvoeders die weinig kennis van zaken hebben, kunnen een heel eind meekomen door de manier waarop de auteur zijn boodschap overbrengt. De afbeeldingen en modellen verdienen daarbij een aparte vermelding. Ze dragen bij de overzichtelijkheid van de boodschap.

De rode lijn door het boek is: verdiep je in de digitale leefwereld van jongeren, maar wees tegelijkertijd kritisch. Dat is een gezonde basishouding. Ten aanzien van het gebruik van (sociale) media door jongeren is dit boek ronduit afwijzend: het signaleert trends die haaks staan op het christelijk belijden.

Toch mist het boek hier een belangrijke dimensie. Hoe opvoeders jongeren concreet bij de hand kunnen nemen in hun mediagebruik, komt onvoldoende ter sprake. Wat kan helpen om ze van dit spoor af te brengen en bijvoorbeeld schermtijd te verminderen? Hier lijkt het boek wat ambivalent: enerzijds krijgt de docent een handvat om verantwoord om te gaan met social media, terwijl het gebruik hiervan wordt afgekeurd voor jongeren.

De auteur stelt terecht de vraag of onze identiteit ook zichtbaar is in ons mediagebruik. Wat blijkt er van ons christen-zijn op social media? Dat raakt de kern van het gesprek, wat opvoeders moeten voeren met jongeren. Het blijkt elke keer makkelijker om te omschrijven van er niet bij hoort, dan wat er wel bij hoort. Dat vraagt investeren in jongeren, met ze meelopen en hen deelgenoot maken van de worsteling van volwassenen.

Uit dit verslag van het practoraat blijkt dat vier jaar een lange tijd is in medialand: geciteerde resultaten uit 2018 zijn inmiddels alweer verouderd. Dat is ook een belangrijke uitdaging waar opvoeders voor staan: er verandert zo veel, hoe houd ik dat bij? Het zou een doordenking waard zijn hoe docenten en opvoeders structureel voorzien kunnen worden van inzicht in actuele trends en bijbehorende doordenking.

In het boek wordt gebruik gemaakt van QR-codes om te verwijzen naar ander materiaal. Dat is in de meeste gevallen een verrijking, hoewel sommige filmpjes niet toegankelijk zijn zonder eerst een account aan te maken op bijvoorbeeld Vimeo.

Het boek levert een aanzet voor het gesprek over mediawijsheid onder docenten en andere opvoeders. Het is knap om zo’n veelomvattend en complex thema zo behapbaar te maken, ook voor de degene die niet zo vertrouwd is met de digitale wereld. Dit boek is een waardevolle gids om te groeien in mediawijsheid, zowel voor docenten als voor opvoeders uit de breedte van de reformatorisch achterban. Het zou mooi zijn als het een aanleiding vormt voor docenten, ouders en jeugdwerkers of ambtsdragers voor verdere verdieping en gesprek.