Een beker koud water - bijbelstudie over diaconaat

Jeugdwerk en diaconaat... dat klinkt misschien (nog) niet als een vanzelfsprekende combinatie. Toch gaat de opdracht tot diakonia, dienstbetoon, niet aan de jongeren van de gemeente voorbij. Daarom deze Bijbelstudie, aan de hand van drie vragen over diaconaat. We hebben daarvoor drie Bijbelgedeelten gekozen uit de Evangeliën: we kijken in deze Bijbelstudie vooral in de spiegel van Jezus’ eigen woorden en daden.

I. Waarom moet ik mensen helpen?
Om een antwoord op deze vraag te vinden gaan we te rade bij Lukas 17:11-19. In dit gedeelte geneest Jezus tien melaatse mannen, net buiten een dorpje in Samaria. Deze mannen doen een dringend beroep op Hem (vs. 13). Als Jezus hen dan ziet, dan verwijst Hij hen naar de priester, zoals ook de wet van Mozes voorschrijft (Lv. 14:2). Het wonderlijke is: ze doen het zonder verder door te vragen. Pas als ze al een poosje onderweg zijn, merken ze bij zichzelf wat er gebeurd is (vs. 14). Vervolgens keert één van hen terug om de Heere Jezus te danken, “... en dezelve was een Samaritaan” (vs. 16).

Als we ons verplaatsen in dat moment, dan komt de vraag boven waarom Jezus deze mannen hielp. Hij is immers God: Hij wist van tevoren dat negen van deze mannen nooit meer iets van zich zouden laten horen. Toch houdt het Hem niet tegen om op hun verzoek in te gaan. Christus brengt hier in de praktijk wat Hij elders Zelf zegt: “Want ook de Zoon des mensen is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen, (...)” (Markus 10:45). “Jezus houdt zoveel van mensen, dat Hij het belangrijker vindt om hén te dienen dan eerst van hen te verlangen dat ze God gaan dienen,” schrijft David van der Meulen in zijn boekje ‘Welkom in de voorhof’. Jezus vraagt hier niet eerst of ze geloven. Met geen woord rept Hij over het Evangelie of over Zijn bediening als Messias. Pas nadat die ene Samaritaan is teruggekeerd blijkt dat Christus’ diaconale dienstbetoon alles te maken heeft met geloof. Als de Samaritaan aan Zijn voeten valt, zegt Hij: “Sta op en ga heen; uw geloof heeft u behouden” (vs. 19).

Uit het voorbeeld van de Heere Jezus blijkt Zijn liefde en bewogenheid met mensen om hen heen. Dat is een belangrijke les voor diaconaat: dat vraagt om een hart vol liefde en mededogen, in navolging van de Heere Jezus.

Gespreksvragen:

1. Moeten we als christenen alleen mensen uit de kerk (‘gelovigen’) helpen?
2. Is het noodzakelijk om ook over het Evangelie te vertellen als we andere mensen helpen? Of laten we door onze daden al genoeg van het Evangelie zien?

II. Wie moet ik helpen?
Er is veel ellende en nood in deze wereld. Zoveel ellende dat het ons misschien wel overweldigt. Waar moeten we ergens beginnen met diaconaat? We kunnen tenslotte niet heel de wereld op onze nek nemen...
We leren daarover een belangrijke les uit Lukas 10:25-37, de gelijkenis van de ontfermende Samaritaan. Jezus vertelt dit verhaal nadat een wetgeleerde “zichzelf wilde rechtvaardigen” (vs. 29). Hij probeert met zijn vraag een probleem op te werpen wat hij meent te zien in de opdracht van Gods wet (vs. 27). De man vraagt: “En wie is mijn naaste?” (vs. 29) Hij bedoelt hiermee precies de vraag die we in deze Bijbelstudie ook stellen: hoe weten we nu wie we moeten helpen? Je kunt toch niet iedereen en alles in de wereld helpen? Dat maakt Jezus ons duidelijk met de gelijkenis van de ontfermende Samaritaan. Bewust vertalen we hier met ‘ontfermend’. We zeggen meestal ‘barmhartige Samaritaan’, maar ‘ontfermende Samaritaan’ laat zien dat hij het ook omzet in daden. Hij wel!

Er komt eerder in de gelijkenis een dienaar van God langs de plek des onheils. Dat gebeurde toevallig, staat er. Of, in de Statenvertaling, “bij geval”. Het is de enige keer dat het woordje ‘toevallig’ in de Bijbel staat. We geloven, met NGB art. 13, in de voorzienigheid van God en Zijn regering over alle dingen. De besturing van God gaat ook over dingen die ons schijnbaar toevallig overkomen. Ons dagelijks leven is vol van ‘toevallige’ gebeurtenissen en ontmoetingen. Vaak moeten we in een fractie van een seconde beslissen wat we doen. Spreken we iemand aan die alleen staat? Bieden we hulp aan als we iemand zien tobben? Stoppen we met de auto als we iemand met pech zien staan?

We kunnen wel duizend redenen bedenken waarom de ellende van de ander niet ons probleem is. Dat we geen tijd hebben, of onze eigen verantwoordelijkheden. Al te vaak maken we ons makkelijk af van de vraag die Christus aan ons voorlegt in dit Bijbelgedeelte: “Voor wie ben jij een ontfermende naaste?” Daarmee wordt de vraag van de wetgeleerde omgedraaid. Hij vroeg zich af wie zijn naaste was, oftewel: aan wie ben ik dit verplicht en aan wie niet? Maar de grote Ontfermer draait het om: “Wie dan van deze drie dunkt u de naaste geweest te zijn (...)?” Dan blijkt waar het probleem zit: dragen wij het diepe verlangen in ons mee om een naaste te zijn voor een ander?

Dat is een belangrijke les voor het diaconaat: alert zijn op schijnbaar toevallige ontmoetingen, waarbij Christus ons de mogelijkheid geeft om iets van Zijn liefde te laten zien aan de mensen om ons heen. “Ga heen, en doe gij desgelijks.”

Gespreksvragen:

1. Heb je er weleens over nagedacht, dat God bewust mensen op je pad brengt in het alledaagse leven? Wat doet dat met je houding tegenover anderen?
2. Wie heb je de afgelopen week ontmoet die je eigenlijk had moeten helpen, maar waar je aan voorbij bent gelopen?

III. Hoe moet ik helpen?
Elk mens heeft gaven en talenten gekregen, waar we ons voordeel mee mogen doen. Lees maar eens in Mattheüs 25:14-30. Wat kunnen we daarmee betekenen voor de mensen om ons heen?

Nu zit er wel een addertje onder het gras bij deze vraag. Maar al te vaak zien we diaconaat als iets voor mensen die minimaal 1 talent hebben (Mattheüs 25:15). In huidige termen omgerekend kun je denken aan ongeveer een half miljoen euro. Al snel hebben we dan de gedachte: “Natuurlijk, als je zoveel geld hebt dan kan je best wat missen! Dan heb je ruimte om iets te doen aan diaconaat!”

Het is daarom extra leerzaam om het onderwijs van Christus te lezen uit wat er verder volgt in Mattheüs 25:31-46. Tijdens het laatste oordeel zegt de Koning: “Want Ik ben hongerig geweest, en gij hebt Mij te eten gegeven; Ik ben dorstig geweest, en gij hebt Mij te drinken gegeven; Ik was een vreemdeling, en gij hebt Mij geherbergd. Ik was naakt, en gij hebt Mij gekleed; Ik ben krank geweest, en gij hebt Mij bezocht; Ik was in de gevangenis, en gij zijt tot Mij gekomen” (vs. 35, 36). Zowel de gelovigen als de ongelovigen maken allerlei tegenwerpingen: wanneer hebben we u zo gezien? Ze realiseren zich niet dat hun hulp aan anderen één-op-één verbonden was met het dienen van Christus. Niet alleen voor de gelovigen, maar ook de verworpenen wordt verweten dat ze door anderen niet te helpen uiteindelijk Christus Zelf hebben verworpen.

De voorbeelden die Christus noemt zijn heel alledaags: eten, drinken, kleding, bezoek, ziekenzorg. Elders noemt de Heere Jezus het “alleen een beker koud water” (Mt. 10:42). Daarin ligt weer een belangrijke les voor diaconaat: we hoeven niet allemaal ingewikkelde dingen op te tuigen om diaconaat vorm te geven. Je hoeft geen half miljoen op de bank te hebben om hiermee aan de slag te gaan.

Kun je echt geen duizenden geven?
Weet, een penning is soms meer!
En het minste heeft veel waarde,
als ’t gedaan is voor de Heer’.

Gespreksvragen:

1. Welke gaven en talenten heb jij, waarmee je anderen zou kunnen helpen?
2. Vind je het weleens vervelend om een ander te helpen? Hoe kan dit Bijbelgedeelte je daarin steunen?